(TAP) - Bắt đầu từ cái chết của tài xế xe công nghệ trong vụ va chạm với xe bọc thép cảnh sát vào cuối tháng 8/2025, Indonesia rơi vào làn sóng biểu tình quy mô lớn. Những cuộc đụng độ liên tiếp xảy ra sau đó khiến nhiều người thương vong, tạo nên khủng hoảng chính trị - xã hội nghiêm trọng ngay năm đầu cầm quyền của Tổng thống Prabowo Subianto.
Dẫn thông tin từ tờ Channel New Asia ngày 2/9, Affan Kurniawan - một tài xế 21 tuổi thuộc hãng xe công nghệ Gojek bị chiếc xe cảnh sát bọc sắt cán tử vong ở cuộc biểu tình ngày 28/8 vừa qua đã gây phẫn nộ toàn xã hội. Tuy nhiên, làn sóng giận dữ bùng phát phản ánh những tích tụ bất mãn sâu xa, hay nói cách khác là sự kết hợp giữa khủng hoảng kinh tế và cảm giác bất công chính trị tại Indonesia.
Affan Kurniawan - một tài xế 21 tuổi thuộc hãng xe công nghệ Gojek bị chiếc xe cảnh sát bọc sắt cán tử vong ở cuộc biểu tình ngày 28/8. Nguồn: “X” (@MothershipSG)
Cụ thể, mâu thuẫn bắt đầu từ nửa đầu năm 2025, khi chính quyền Prabowo ban hành chính sách cắt giảm ngân sách quy mô lớn với Sắc lệnh Hành chính số 1/2025. Theo truyền thông nước này (tờ Finance Detik) ngày 16/2, hơn 306 nghìn tỷ rupiah bị cắt khỏi chương trình xã hội, ảnh hưởng nặng nề đến những lĩnh vực thiết yếu gồm: giáo dục, y tế, chương trình bữa ăn miễn phí cho học sinh. Cùng với lạm phát, thất nghiệp, chi phí sinh hoạt leo thang, các biện pháp “thắt lưng buộc bụng” làm dấy lên làn sóng phẫn nộ trong nhóm vốn chịu nhiều thiệt thòi như người trẻ, người lao động.
Tờ Guardian ngày 26/8 đăng tải bài viết chia sẻ, bất mãn lên đến đỉnh điểm khi thông tin liên quan tới khoản trợ cấp nhà ở 50 triệu rupiah/tháng cho các nghị sĩ bị rò rỉ ra công chúng. Hàng ngàn sinh viên, công nhân, nhà hoạt động biểu tình bên ngoài Tòa nhà Quốc hội ngày 25/8 để phản đối khoản trợ cấp gấp 10 lần mức lương tối thiểu tại Jakarta. Trong lúc nhóm biểu tình chống trả lực lượng chức năng bằng cách ném đá, chai lọ, đốt lửa dưới cầu vượt gần khu nhà Quốc hội thì bị cảnh sát xịt hơi cay nhằm giải tán. Guardian đồng thời nhấn mạnh, người dân còn bức xúc vì vấn đề quân đội ngày càng can thiệp sâu vào nhiều lĩnh vực, gây lo ngại về nguy cơ “quân sự hóa” thể chế, nhất là khi chính Tổng thống Prabowo xuất thân từ quân đội. Ví dụ cụ thể: Vào tháng 3 năm nay, Indonesia đã thông qua sửa đổi Luật Quân đội Indonesia (Tentara Nasional Indonesia), mở rộng đáng kể vai trò quân đội.
Hàng ngàn sinh viên, công nhân, nhà hoạt động biểu tình bên ngoài Tòa nhà Quốc hội ngày 25/8 để phản đối khoản trợ cấp gấp 10 lần mức lương tối thiểu ở Jakarta. Nguồn: “X” (@itsnisha03)
Nhiều cuộc biểu tình bùng phát dữ dội tại Jakarta từ ngày 25/8, lan nhanh đến Bandung, Surabaya, Medan, Makassar cùng nhiều thành phố lớn khác. Lực lượng tham gia không còn gói gọn là sinh viên như nhiều phong trào trước mà bổ sung cả tài xế công nghệ, công nhân nhập cư, bộ phận viên chức trẻ, phản ánh mức độ phổ biến và chiều sâu bất mãn xã hội. Nhiều trường hợp thương vong khác hiện vẫn chưa thống kê cụ thể nhưng dẫn tờ Los Angeles Times ngày 30/8, ít nhất 3 người thiệt mạng trong hai ngày 29-30/8, cùng nhiều cơ sở công cộng bị phá hoại.
Bên cạnh biểu tình trực tiếp, mạng xã hội cũng đóng vai trò trung tâm trong việc tổ chức và lan tỏa phong trào. Vô số hashtag như #ReformasiDikorupsiJilid2, #IndonesiaGelap, #TolakRUUTNI phủ kín các nền tảng như X (Twitter), TikTok, Instagram. Hình ảnh cảnh sát trấn áp, video xe bọc thép cán chết người biểu tình, trở thành biểu tượng phản kháng mới, khiến chính quyền phải triệu tập đại diện các nền tảng yêu cầu kiểm duyệt thông tin. Trước thực trạng báo động của đất nước, ngày 1/9 vừa qua, Tổng thống Prabowo khẳng định lập trường cứng rắn trên trang chính thức, tuyên bố sẽ nhắm vào “thế lực gây hỗn loạn”. Ông nhấn mạnh vào hành vi phá hoại hơn là suy xét đến việc giải quyết nguồn gốc vấn đề: “Những người đến từ bên ngoài khu vực với ý định đốt phá, phá hoại, kích động sự phẫn nộ từ công chúng, thật đáng lo ngại. Nhưng chúng tôi sẽ không ngần ngại hành động quyết liệt. Tôi được nhân dân bầu lên, tôi thực hiện sứ mệnh họ giao, tôi tuyên thệ bảo vệ Hiến pháp, tôi sẽ thực hiện điều đó”.
Tổng thống Prabowo Subianto (trái) đến thăm nạn nhân trong cuộc biểu tình. Nguồn: Prabowo Subianto
Khủng hoảng biểu tình tại Indonesia đã để lại hậu quả đáng kể về mặt kinh tế, ngoại giao và chính trị nội bộ. Tờ Financial Time ngày 1/9 nhận định, bất ổn chính trị gây hoang mang ở thị trường tài chính. Chỉ số chứng khoán Jakarta (Jakarta Composite Index) sụt hơn 3% trong phiên giao dịch mở cửa vào ngày cao điểm biểu tình. Đồng thời, đồng rupiah cũng suy yếu gần 1% so với đô la Mỹ trước khi có sự can thiệp từ Ngân hàng Indonesia. Thêm vào đó, những nhà đầu tư quốc tế trở nên thận trọng hơn trong việc trì hoãn hoặc xem xét lại các dự án lớn, đặc biệt là kế hoạch hạ tầng trọng điểm có liên kết với đối tác nước ngoài là Indonesia.
Về mặt trận ngoại giao, hãng Antara News ngày 31/8 đưa tin, Tổng thống Prabowo Subianto đã quyết định hủy chuyến thăm Trung Quốc để dự Hội nghị Thượng đỉnh Tổ chức Hợp tác Thượng Hải (SCO) do tình hình bất ổn nội địa. Đây được xem như tổn thất về uy tín quốc tế, đồng thời làm suy giảm cơ hội hợp tác chiến lược của Indonesia cùng nhiều đối tác lớn. Vì khi lãnh đạo cấp cao không xuất hiện tham dự, các đối tác có thể đặt dấu hỏi về sự ổn định hoặc cam kết lâu dài.
Cuối cùng, biểu tình phản ánh sự bất mãn sâu rộng từ công chúng liên quan đến mức sống, chi phí sinh hoạt cũng như về quyền lợi dành cho nghị sĩ, tính minh bạch của chính quyền. Việc dư luận và các nhóm xã hội liên tục chỉ trích nhiều khả năng làm suy yếu uy tín chính phủ, nhất là khi Tổng thống mới nhậm chức chưa lâu. Ngoài ra, tờ Reuters ngày 9/9 đưa tin, Bộ trưởng Bộ Tài chính Sri Mulyani Indrawati đột ngột bị cách chức, khiến nhiều chuyên gia lo ngại về chính sách chi tiêu và ổn định ngân sách.
Phuong Anh