(TAP) - Mới đây, Cộng hòa Albania - một quốc gia ở châu Âu đã chính thức trở thành nước đầu tiên trên toàn cầu bổ nhiệm "Bộ trưởng Ảo" vận hành bằng Trí tuệ Nhân tạo (AI). Nhân vật mang tên Diella sẽ đảm nhận trọng trách giám sát toàn bộ lĩnh vực mua sắm công, nhằm thanh trừng tham nhũng và kiến tạo một nền hành chính minh bạch tuyệt đối.
Hình ảnh của "Bộ trưởng Ảo" Diella. Nguồn: trang Facebook của Thủ tướng Edi Rama (Edi Rama)
Sự kiện này do Thủ tướng Albania Edi Rama công bố trong khuôn khổ Đại hội Đảng Xã hội ngày 11/9 ở thủ đô Tirana. Tại đây, ông Edi Rama đã giới thiệu danh sách nội các mới và điểm nhấn gây chấn động chính là sự xuất hiện thành viên duy nhất không phải con người. Ban đầu, Diella (nghĩa là "Mặt Trời" trong tiếng Albania) ra mắt vào tháng 1/2025 được thiết kế như một trợ lý ảo với hình tượng một người phụ nữ trong trang phục truyền thống Albania; có nhiệm vụ hỗ trợ người dân sử dụng nền tảng dịch vụ công quốc gia e-Albania. Giờ đây, trên cương vị mới, Bộ trưởng Diella được giao quyền giám sát các cuộc đấu thầu công, phân tích hồ sơ của các bên tham gia và đưa ra những đánh giá khách quan, không thiên vị.
Thủ tướng Albania Edi Rama. Nguồn: trang Facebook của Thủ tướng Edi Rama (Edi Rama)
Thủ tướng Rama nhấn mạnh rằng quyền quyết định cuối cùng trong việc lựa chọn nhà thầu sẽ dần chuyển giao từ các bộ ngành sang cho AI. Việc này nhằm đảm bảo mọi giao dịch tài chính công đều thực hiện rõ ràng, minh bạch. Ông Rama đánh giá, vị Bộ trưởng AI không chỉ sở hữu khả năng đánh giá hồ sơ thầu với độ chính xác cao mà còn có thể kết nối, thu hút nhân tài toàn cầu; đồng thời phá vỡ những rào cản của định kiến và sự trì trệ vốn có trong bộ máy hành chính truyền thống. Ông Rama quả quyết: "Đây không phải là khoa học viễn tưởng, mà là một nhiệm vụ thực tế mà Diella sẽ gánh vác".
Hình ảnh của "Bộ trưởng Ảo" Diella trên nền tảng dịch vụ công quốc gia e-Albania. Nguồn: e-albania.al
Theo thông tin từ truyền thông quốc tế (tờ Politico), bối cảnh của quyết định trên xuất phát từ thực trạng tham nhũng dai dẳng mà Albania phải đối mặt nhiều thập kỷ; đặc biệt là trong lĩnh vực mua sắm công và hành chính. Những vấn đề này liên tục bị Liên minh Châu Âu (EU) chỉ trích ở các báo cáo thường niên về pháp quyền. Với mục tiêu chính thức gia nhập EU vào năm 2030, chính phủ của Thủ tướng Rama xem việc cải tổ quản trị và minh bạch hóa ngân sách nhà nước là ưu tiên hàng đầu.
Cùng quan điểm lạc quan, tờ Guardian dẫn lời truyền thông Albania ca ngợi động thái mới từ Chính phủ đánh dấu bước ngoặt trong tư duy quản trị. Đây không đơn thuần là việc áp dụng công nghệ như một công cụ thông thường mà là sự chuyển mình để công nghệ trở thành một thành tố tích cực, chủ động tham gia vào quá trình vận hành và thực thi quyền lực nhà nước.
Tuy nhiên, làn sóng hoài nghi vẫn tồn tại. Điển hình như tờ Reuters phản ánh không phải ai cũng tin tưởng vào hiệu quả của chức vụ do AI đảm nhiệm. Kênh truyền thông này dẫn lời một người dùng Facebook bày tỏ sự hoài nghi: "Ở Albania, ngay cả Diella cũng có thể bị mua chuộc". Một bình luận khác dự báo một viễn cảnh ảm đạm: "Tình trạng thâm hụt và trộm cắp sẽ vẫn tiếp diễn, và rồi Diella sẽ trở thành vật tế thần cho mọi sai sót".
Viet Anh