(TAP) - Tòa án Tối cao Hoa Kỳ (SCOTUS) vừa có động thái quan trọng khi quyết định đưa vụ kiện liên quan đến chính sách thuế quan của Tổng thống Donald Trump ra xem xét. Dự kiến, các phiên tranh luận chính thức diễn ra vào đầu tháng 11 tới. Giữa bối cảnh này, giới quan sát đang đặc biệt chú ý đến những lập trường, phản ứng từ các bên liên quan.
Lo ngại sự can thiệp của SCOTUS
Ngày 9/9 vừa qua, Tòa án Tối cao Hoa Kỳ (Supreme Court of the United States, viết tắt: SCOTUS) bất ngờ thông báo sẽ xem xét gấp vụ kiện quan trọng liên quan đến chính sách thuế quan mà ông Trump đề ra. Trọng tâm của vụ việc là tính hợp hiến của hai nhóm chính sách lớn: mức thuế áp dụng trên toàn cầu (còn được biết đến với tên gọi “Thuế quan Ngày giải phóng”) và các loại thuế nhắm mục tiêu cụ thể vào hàng hóa từ Trung Quốc, Canada và Mexico. Vấn đề pháp lý then chốt được đặt ra: liệu Tổng thống có thẩm quyền dựa vào Đạo luật Quyền hạn Kinh tế Khẩn cấp Quốc tế (International Emergency Economic Powers Act, viết tắt: IEEPA) để thực thi những biện pháp nêu trên.
Tòa án Tối cao thông báo sẽ xem xét lại chính sách thuế quan của ông Trump. Nguồn: Supreme Court of the United States
Quyết định từ Tòa án Tối cao đặc biệt quan trọng vì không chỉ ảnh hưởng cá nhân Tổng thống Trump mà còn có khả năng định hình tương lai chính sách thương mại quốc gia. Bởi nếu SCOTUS ra phán quyết bất lợi với ông Trump, các nỗ lực tái cơ cấu thương mại toàn cầu do Nhà Trắng khởi xướng có nguy cơ đối mặt những thách thức pháp lý nghiêm trọng. Tình huống này càng trở nên phức tạp khi xem xét đến một phán quyết trước đó từ Tòa án Thương mại Quốc tế Hoa Kỳ (Court of International Trade, viết tắt: CIT). Hồi tháng 5, CIT từng tuyên bố rằng IEEPA không trao cho Tổng thống quyền “vô hạn” để áp đặt mức thuế quan toàn diện.
Tuy nhiên, trường hợp SCOTUS thụ lý và phán quyết, điều này có thể tạo ra mớ hỗn độn về thủ tục pháp lý giữa hai cấp tòa án do sự khác biệt về thẩm quyền. Nguyên nhân vì CIT và SCOTUS xem xét vấn đề trên hai bình diện hoàn toàn khác nhau. CIT với vai trò là tòa chuyên ngành công nhận tính hợp lệ của IEEPA về việc áp thuế nhưng chỉ xem xét hành động Tổng thống có tuân thủ IEEPA hay không. Trong khi đó, SCOTUS sở hữu thẩm quyền xem xét đến cả tính hợp hiến của IEEPA, đồng thời có thể phán quyết đạo luật này không cho phép áp thuế ngay từ đầu. Nếu làm như vậy, SCOTUS sẽ khiến toàn bộ phán quyết hồi tháng 5 từ CIT trở nên vô nghĩa. CIT không có thẩm quyền để xét xử một vụ án mà cơ sở pháp lý đã không còn hiệu lực, dẫn đến sự chồng chéo, xung đột thẩm quyền không thể tránh khỏi.
Tòa án Thương mại Quốc tế Hoa Kỳ từng phán quyết, IEEPA không cho phép Tổng thống có quyền “vô hạn” để áp thuế quan toàn diện. Nguồn: United States Court of International Trade
Các bên nói gì?
Đại diện nhóm doanh nghiệp bị ảnh hưởng bởi chính sách áp thuế mà ông Trump đề ra, Trung tâm Tư pháp Tự do (Liberty Justice Center, viết tắt: LJC) cùng ngày 9/9 dẫn lời Giám đốc tố tụng tại LJC – ông Jeffrey Schwab tin rằng SCOTUS sẽ công nhận: Tổng thống không có quyền áp thuế đơn phương theo IEEPA. Ông Schwab lập luận chỉ có Quốc hội mới được quyền áp thuế dựa trên hiến pháp.
Đại diện nhóm doanh nghiệp bị ảnh hưởng bởi chính sách áp thuế cho rằng chỉ có Quốc hội, mới có quyền áp thuế theo hiến pháp. Nguồn: Liberty Justice Center
Ở hồ sơ tòa án do SCOTUS công bố ngày 10/9, cơ quan này dẫn tuyên bố từ đại diện các bang, cho biết họ đã trao đổi với thẩm phán, nói vấn đề có tầm quan trọng lớn. Nhiều địa phương đồng ý rằng Tòa án Tối cao nên xem xét vụ án một cách nhanh chóng.
Đại diện các bang đồng tình, SCOTUS nên xem xét vụ án một cách nhanh chóng do vấn đề có tầm ảnh hưởng lớn. Nguồn: Supreme Court of the United States
Trên thực tế, chính quyền Tổng thống cũng đồng tình quyết định đẩy nhanh tiến độ vụ kiện. Trong hồ sơ gửi đến SCOTUS ngày 10/9, Tổng cố vấn pháp luật Hoa Kỳ - ông D. John Sauer quan ngại, quyết định ngăn chặn từ toà án cấp dưới làm gián đoạn các cuộc đàm phán thương mại, gây bất ổn về mặt pháp lý. Ông Sauer nhấn mạnh điều này cản trở nỗ lực Tổng thống trong việc bảo vệ đất nước, đồng thời đề nghị SCOTUS “xúc tiến xem xét”.
Ở chiều hướng ngược lại, chính quyền Tổng thống Donald Trump cũng yêu cầu việc đẩy nhanh tiến độ vụ kiện, nói hành động ngăn chặn làm gián đoạn đàm phán thương mại. Nguồn: Supreme Court of the United States
Việc các bên thuyết phục các thẩm phán đẩy nhanh tiến độ là điều hiếm thấy, vì theo thủ tục thông thường, vụ kiện thường diễn ra đầu năm sau. Đáp lại kỳ vọng, SCOTUS mới đây thông báo phiên tranh luận sẽ bắt đầu từ ngày 3/11 tới.
Buổi tranh luận giữa những bên liên quan dự kiến sẽ diễn ra vào đầu tháng 11 tới. Nguồn: Supreme Court of the United States
Mobius Nguyen