(TAP) - Ngành thủy sản Việt Nam đang phải đương đầu một thách thức chưa từng có tiền lệ, khi đồng thời hứng chịu cả áp lực từ các mức thuế quan lẫn nguy cơ lệnh cấm nhập khẩu trực tiếp từ thị trường trọng điểm Hoa Kỳ.
Ảnh minh họa. Nguồn: Trang Hiệp hội Chế biến và Xuất khẩu Thủy sản Việt Nam (VASEP)
Ngày 12/9, trang Hiệp hội Chế biến và Xuất khẩu Thủy sản Việt Nam (VASEP) thông tin rằng, lượng hàng hóa nhập khẩu vào các cảng lớn Hoa Kỳ tháng 7 vừa qua ghi nhận mức tăng 3,2% so với cùng kỳ năm ngoái, chủ yếu do làn sóng mua hàng hóa trước thời hạn nhằm ứng phó các mức thuế bổ sung có hiệu lực từ ngày 7 tháng 8. Tuy nhiên, đà tăng trưởng chỉ mang tính tạm thời, bởi hai tháng liên tiếp là tháng 5 và tháng 6, kim ngạch nhập khẩu đã lần lượt sụt giảm 6,6% và 8,3%. Trang VASEP còn dẫn lời chuyên gia vận tải biển John McCown nhận định, bức tranh tổng thể nửa đầu năm chứng minh xu hướng giảm sâu vẫn chiếm ưu thế, mà nguyên nhân chính được đánh giá là vì tác động kéo dài bởi chính sách thuế quan. Dự báo từ Liên đoàn Bán lẻ Quốc gia Hoa Kỳ càng củng cố cho quan điểm trên khi ước tính tổng lượng hàng nhập khẩu ở năm 2025 sẽ giảm tới 5,6%. Giữa bối cảnh đó, ngành thủy sản thế giới nói chung và Việt Nam nói riêng đang phải vật lộn để duy trì nguồn cung. Mặc dù nhập khẩu thủy sản của Hoa Kỳ duy trì đà tăng ấn tượng 3,2 triệu tấn trị giá 25,8 tỷ USD vào năm ngoái, nhưng giá trị xuất khẩu hải sản sang thị trường này trong năm 2024 lại ghi nhận mức sụt giảm 4%.
Giữa lúc các doanh nghiệp nỗ lực thích ứng với những biến động từ thuế quan, thì ngành thủy sản Việt Nam lại chịu một thách thức nghiêm trọng hơn. Dẫn thông tin ngày 10/9 do VASEP đăng tải, ngày 27/8/2025, Thương vụ Việt Nam tại Hoa Kỳ chính thức nhận thông báo về phán quyết cuối cùng bởi Cục Quản lý Đại dương và Khí quyển Quốc gia Hoa Kỳ (NOAA), từ chối công nhận tính tương đương đối với 12 nghề cá Việt Nam theo Đạo luật Bảo vệ Động vật biển có vú (MMPA). Quyết định đồng nghĩa việc kể từ ngày 01/1/2026, các mặt hàng thủy sản khai thác từ những nghề cá được liệt kê đứng trước nguy cơ bị cấm nhập khẩu vào thị trường Hoa Kỳ.
Ảnh minh họa. Nguồn: Trang Hiệp hội Chế biến và Xuất khẩu Thủy sản Việt Nam (VASEP)
Cụ thể, NOAA nêu rõ 12 nghề cá không đáp ứng các tiêu chuẩn từ Hoa Kỳ bao gồm: các nghề khai thác cá mú, cua ghẹ, mực nang, cá thu, cá ngừ, cá kiếm bằng các ngư cụ như lưới rê, lưới vây, câu vàng. Lý do từ chối chủ yếu vì sự hiện diện các loài động vật biển có vú nguy cấp như cá heo ở các khu vực đánh bắt cùng việc thiếu một hệ thống giám sát, báo cáo toàn diện về tình trạng đánh bắt không chủ đích. Mặc dù Việt Nam đã ban hành những quy định cấm khai thác, giết hại có chủ ý động vật biển có vú và các chế tài xử phạt hành chính, hình sự, nhưng các biện pháp giảm thiểu hiện tại vẫn chưa chứng minh đủ hiệu quả về việc hạn chế đánh bắt không chủ đích xuống dưới ngưỡng cho phép, đặc biệt đối với những loài dễ bị tổn thương.
VASEP nhận định hậu quả từ quyết định trên là vô cùng nghiêm trọng, xuất phát từ vai trò then chốt của thị trường Hoa Kỳ. Vào năm 2024, kim ngạch xuất khẩu nhóm 12 mặt hàng thủy sản Việt Nam nói trên sang Hoa Kỳ đạt gần 512 triệu USD, tương đương gần một phần tư (25%) tổng giá trị xuất khẩu các mặt hàng này ra toàn thế giới. Trong đó, cá ngừ là mặt hàng chịu ảnh hưởng lớn nhất với tỷ trọng 18%, tiếp theo là ghẹ (3%) và mực (gần 1%). Không chỉ dừng lại ở con số tổn thất về doanh thu, lệnh cấm còn đe dọa trực tiếp đến sinh kế hàng trăm nghìn ngư dân, gây ra những đứt gãy toàn bộ chuỗi cung ứng thủy sản; và quan trọng hơn hết là làm suy giảm uy tín ngành thủy sản Việt Nam trên thị trường quốc tế.
Trước tình thế cấp bách ấy, mặc dù các nỗ lực ngoại giao và chuyên môn như bổ sung tài liệu, cập nhật quy định được triển khai tích cực, nhưng phán quyết từ NOAA vẫn cho thấy những thách thức không nhỏ. Điều này đòi hỏi một kế hoạch hành động khẩn cấp, đồng bộ hơn từ phía Chính phủ, các Bộ, ngành liên quan Việt Nam cả về giải pháp trước mắt lẫn chiến lược dài hạn.
Tuan Pham