(TAP) - Một báo cáo mới của Mạng lưới Hành động Basel (BAN) có trụ sở tại thành phố Seattle cảnh báo, rác thải điện tử từ Hoa Kỳ đang đổ dồn về Đông Nam Á. Chúng tạo ra một “cơn sóng thần tiềm ẩn” đối với môi trường và sức khỏe người dân khu vực.
Rác thải điện tử bao gồm thiết bị bị bỏ đi chứa cả kim loại, hóa chất độc hại: chì, thủy ngân hay cadmium. Ở báo cáo công bố ngày 22/10 bởi Mạng lưới Hành động Basel (Basel Action Network, viết tắt: BAN), hàng triệu tấn thiết bị điện tử đã qua sử dụng Hoa Kỳ như điện thoại, máy tính, tivi,… đang được chuyển sang các nước đang phát triển - nơi có cơ sở hạ tầng xử lý chất thải còn yếu. Cuộc điều tra kéo dài 2 năm này ghi nhận, ít nhất 10 công ty phía Washington, D.C xuất khẩu lượng lớn “rác” điện tử sang châu Á, Trung Đông nhằm thu lợi từ hoạt động tái chế giá rẻ. Báo cáo nêu rõ, mặc dù “làn sóng thần rác thải điện tử gần như vô hình” giúp các công ty tăng lợi nhuận, nhưng lại khiến khu vực, đặc biệt Đông Nam Á gánh chịu hậu quả ô nhiễm nặng nề. Đáng chú ý, mỗi tháng có khoảng 2.000 container - tương đương 33.000 tấn rác điện tử rời nhiều cảng Hoa Kỳ. Những công ty được xác định, bao gồm: Attan Recycling, Corporate eWaste Solutions, PPM Recycling, Greenland Resource và Semsotai. BAN ước tính, năm 2023 - 2025, 10 công ty xuất khẩu hơn 10.000 container, trị giá hơn 1 tỷ USD, lợi nhuận ngành đạt khoảng 200 triệu USD/tháng.
Truyền thông Hoa Kỳ (Associated Press) ngày 22/10 thông tin thêm, do công nghệ thay đổi nhanh, lượng rác tăng gấp 5 lần so với tốc độ tái chế. Một số doanh nghiệp bị nêu tên xác nhận với Associated Press ngày 22/10 rằng, họ luôn tuân thủ quy định hoặc chỉ xuất khẩu linh kiện hoạt động nhằm tái sử dụng. Ngoài ra, theo Viện Nghiên cứu và Đào tạo Liên Hiệp Quốc (United Nations Institute for Training and Research), năm 2022, thế giới tạo ra kỷ lục 62 triệu tấn rác điện tử, dự kiến sẽ tăng lên 82 triệu tấn vào năm 2030. Sau khi Trung Quốc cấm nhập rác năm 2017, nhiều công ty chuyển hoạt động sang Đông Nam Á - nơi vốn đã sản xuất gần một nửa tổng lượng rác điện tử toàn cầu. Khi bị đổ ra bãi rác hoặc xử lý thủ công, thiết bị điện tử nguy cơ thải ra hóa chất độc, gây hại cho môi trường, lẫn sức khỏe công nhân.
Mạng lưới Hành động Công ước Basel cảnh báo, phần lớn rác thải điện tử từ Hoa Kỳ đang đổ dồn về Đông Nam Á. Nguồn: Basel Action Network
Bên cạnh đó, báo cáo của BAN nêu rõ, nhiều lô hàng gửi những quốc gia đã ký Công ước Basel (Basel Convention) - hiệp ước quốc tế cấm buôn bán chất thải nguy hại. Mặc dù vậy, Hoa Kỳ là nước công nghiệp duy nhất chưa phê chuẩn hiệp ước. Để tránh bị phát giác, nhóm nghiên cứu phát hiện, nhiều container khai báo sai mã, ngụy trang thành “vật liệu hàng hóa” hoặc “kim loại tái chế”. Malaysia hiện trở thành điểm đến chính tập kết rác thải điện tử Washington, D.C. Ngoài Malaysia, rác điện tử cũng được gửi sang Indonesia, Thái Lan, Philippines và UAE. Ở các quốc gia này, nhiều lao động nghèo phải tháo dỡ thiết bị trong điều kiện nguy hiểm, hít phải khói độc, không có bảo hộ.
Chuyên gia lo ngại, việc các nước giàu xuất khẩu rác sang quốc gia đang phát triển nguy cơ gây quá tải cho hệ thống xử lý, đe dọa nghiêm trọng môi trường sống. Nguồn: ers.usda.gov
Trước tình trạng trên, Thái Lan và Malaysia tăng cường biện pháp chống nhập khẩu rác thải bất hợp pháp. Theo ABC ngày 22/10, vào tháng 5, chính quyền Bangkok thu giữ 238 tấn rác điện tử từ Hoa Kỳ, riêng Kuala Lumpur tịch thu lượng rác trị giá 118 triệu USD hồi tháng 6. AP dẫn lời một số chuyên gia môi trường cảnh báo, việc các nước giàu xuất khẩu rác sang quốc gia đang phát triển nguy cơ gây quá tải cho hệ thống xử lý, đe dọa nghiêm trọng đến môi trường sống người dân địa phương.
Long Yuan