(TAP) - Tổng thống Nga Vladimir Putin vừa qua khẳng định, Moscow vẫn tuân thủ Hiệp ước cắt giảm vũ khí chiến lược mới (START) với Hoa Kỳ thêm 1 năm. Điện Kremlin nhận định việc gia hạn là cách hợp lý để duy trì ổn định toàn cầu trong bối cảnh thế giới có nhiều biến động.
Theo định nghĩa từ Hiệp hội Kiểm soát Vũ khí Hoa Kỳ (Arms Control Association, viết tắt: ACA), Hiệp ước cắt giảm vũ khí chiến lược (New Strategic Arms Reduction Treaty - START) là một chuỗi thỏa thuận trọng yếu giữa Hoa Kỳ và Liên Xô (về sau là Liên bang Nga) nhằm hạn chế quy mô kho vũ khí hạt nhân chiến lược hai bên thông qua biện pháp cắt giảm, kiểm soát cụ thể. Lịch sử của hiệp ước trải qua ba giai đoạn chính: START I được ký kết năm 1991 và có hiệu lực vào 1994, thiết lập ngưỡng giới hạn rõ ràng về số đầu đạn, phương tiện phóng. Tiếp đến START II vào năm 1993, với cam kết giảm sâu hơn nữa, song chưa từng chính thức có hiệu lực do những bất đồng giữa hai phía. Hiện tại, New START (ký năm 2010) là văn kiện duy nhất còn hiệu lực, vừa được gia hạn thêm 5 năm từ 2021 và dự kiến kết thúc vào tháng 2/2026.
Hiệp ước cắt giảm vũ khí chiến lược vô cùng quan trọng đối với an ninh toàn cầu, giúp giảm kho vũ khí hạt nhân khổng lồ giữa hai cường quốc. Nguồn: Arms Control Association
Truyền thông Hoa Kỳ (NBC) ngày 22/9 thông tin, New START được ký bởi cựu Tổng thống Hoa Kỳ Barack Obama và cựu Tổng thống Nga Dmitry Medvedev. Hiệp ước giới hạn mỗi bên triển khai tối đa 1.550 đầu đạn hạt nhân cùng 700 phương tiện như tên lửa và máy bay ném bom. Ngoài ra, nó cũng tạo điều kiện thanh tra lẫn nhau, đảm bảo minh bạch, tuy nhiên đã bị gián đoạn từ năm 2020. Hồi tháng 2/2023, Moscow tuyên bố ngừng tham gia hiệp ước vì lý do không thể để Washington, D.C thanh tra địa điểm quân sự giữa bối cảnh phương Tây công khai ủng hộ Ukraine. Mặc dù vậy, chính quyền ông Putin khẳng định tiếp tục tuân thủ giới hạn và thông báo cho Hoa Kỳ khi có vụ phóng thử tên lửa.
Hoạt động duy trì việc tuân thủ START vô cùng quan trọng đối với an ninh toàn cầu, không chỉ giúp giảm kho vũ khí hạt nhân khổng lồ giữa hai cường quốc mà còn tạo ra một cơ chế minh bạch, xây dựng lòng tin, giúp đôi bên có thể kiểm tra, xác minh việc tuân thủ lẫn nhau. Tuy nhiên, căng thẳng địa chính trị gần đây khiến tương lai hiệp ước trở nên bấp bênh. Trước tình hình đó, cũng tại cuộc họp ngày 22/9, ông Putin nói, Nga sẵn sàng giữ nguyên mức giới hạn về số lượng đầu đạn, phương tiện phóng hạt nhân trong vòng 1 năm tới, tính từ ngày 5/2/2026.
Trang Tổng Thống Nga (President of Russia) ngày 22/9 dẫn lời ông Vladimir Putin tại cuộc họp cùng thành viên thường trực Hội đồng Bảo an Điện Kremlin chia sẻ, chấm dứt Hiệp ước New START có thể dẫn đến sự phổ biến vũ khí hạt nhân, gây ra nhiều hậu quả tiêu cực cho an ninh toàn cầu. Ông Putin nhấn mạnh, việc tiếp tục tuân thủ các giới hạn đặt ra trong New START giúp ngăn chặn một cuộc chạy đua vũ trang mới, bảo toàn sự kiểm soát cần thiết. Ông Putin kỳ vọng Hoa Kỳ cũng có động thái tương tự, giữ vững các cam kết thuộc hiệp ước này.
Tổng thống Nga Vladimir Putin nói sẽ tuân thủ hiệp ước kiểm soát vũ khí hạt nhân với Hoa Kỳ thêm 1 năm. Nguồn: President of Russia
Song song đó, lãnh đạo Moscow khẳng định biện pháp trên chỉ có ý nghĩa nếu cả hai bên cùng tuân thủ, không thực hiện hành động gây mất cân bằng chiến lược. Tổng thống Nga cũng chỉ đạo các cơ quan liên quan giám sát hoạt động quân sự của Hoa Kỳ; đặc biệt là kế hoạch mở rộng hệ thống phòng thủ tên lửa có khả năng triển khai tên lửa đánh chặn ngoài không gian. Trường hợp Washington, D.C thực hiện các động thái gây bất ổn, ông Putin cảnh báo sẽ có biện pháp đáp trả.
Tuyên bố mới nhất từ Tổng thống Putin diễn ra ở bối cảnh căng thẳng Nga - phương Tây tiếp tục leo thang, làm dấy lên lo ngại về nguy cơ xung đột lan rộng ra ngoài lãnh thổ Ukraine. Điền hình như máy bay không người lái của Nga xuất hiện trên không phận Ba Lan mà TAP News từng thông tin khiến tình hình thêm phần phức tạp.
Hiện Nhà Trắng vẫn chưa có phản hồi.
Danny Tran