(TAP) - Mùa mưa bão không chỉ gây lũ lụt, ngập úng mà còn làm gia tăng nguy cơ mắc nhiều bệnh truyền nhiễm, trong đó có bệnh xoắn khuẩn vàng da (Leptospirosis). Tổ chức Y tế Thế giới (WHO) và các cơ quan y tế Việt Nam cảnh báo rằng bệnh có thể xảy ra tại mọi vùng miền, đặc biệt ở những người phải tiếp xúc trực tiếp với nước lũ hoặc đất nhiễm khuẩn.
Theo Trung tâm Y tế khu vực Chợ Lớn (Việt Nam), khuẩn Leptospirosis (xoắn khuẩn vàng da) xuất hiện khắp nơi, từ nông thôn, thành thị, miền núi, đồng bằng đến ven biển. Trước đây, bệnh thường gặp tại súc vật nuôi, đặc biệt là lợn, có thể lây sang người. Ngày nay, bệnh ở người hiếm khi bùng phát thành dịch lớn nhưng vẫn xuất hiện rải rác, nhất là vào mùa mưa lũ. Leptospira lây truyền qua tiếp xúc da hoặc niêm mạc, thường gặp với những người làm việc trong các khu vực vệ sinh kém như nông dân trên đồng trũng, ngư dân, công nhân làm việc tại đầm lầy, hầm mỏ, vệ sinh cống rãnh,...
Hình ảnh mô tả nhiễm xoắn khuẩn Leptospirosis – căn bệnh truyền từ động vật sang người, cần cảnh giác. Nguồn: bvquan5.medinet.gov.vn
Về diễn tiến bệnh, Leptospira tiến triển qua hai thể chính: thể nhẹ và thể nặng (hội chứng Weil). Thể nhẹ chiếm hơn 90% các trường hợp, thường không xuất hiện vàng da. Thời gian ủ bệnh từ 1 - 2 tuần, dao động 2 - 26 ngày. Ở giai đoạn khởi phát, bệnh nhân sốt cao đột ngột, rét run, đau đầu, mỏi cơ – khớp, dễ nhầm với cúm hoặc sốt virus. Ở giai đoạn toàn phát, nhiệt độ tăng 39 - 40°C, cơ bắp đau rõ, đặc biệt ở bắp chân, lưng và bụng, tăng khi vận động hoặc xoa bóp. Người bệnh dễ bị đau vùng trán, sau ổ mắt, nhạy cảm với ánh sáng, buồn nôn, ho, đau ngực; một số ít trường hợp ho ra máu, đau họng, phát ban hoặc mê sảng. Triệu chứng thường giữ nguyên trong vòng 1 tuần, nhưng một số bệnh nhân dễ tái phát sau 1 - 3 ngày, kéo dài vài ngày tới vài tuần. Nếu được điều trị sớm, bệnh sẽ khỏi khoảng 8 - 10 ngày; nếu không điều trị, bệnh có khả năng tự ổn định từ 3 - 6 tuần.
Khoảng 5–10% bệnh nhân nhiễm Leptospira chuyển biến nặng, với các biểu hiện vàng da rõ rệt, rối loạn chức năng thận, xuất huyết nội tạng và nguy cơ tử vong cao. Sau 4 - 9 ngày khởi phát, bệnh nhân bị vàng da màu cam, đau hạ sườn phải, gan to, một số có lách to. Suy thận thường xảy ra vào tuần thứ 2, dẫn đến thiểu niệu hoặc vô niệu. Tổn thương phổi dễ gây ho, khó thở, đau ngực, ho ra máu; nặng hơn là tiến triển thành suy hô hấp. Bệnh còn gây xuất huyết: chảy máu cam, ban xuất huyết, tụ máu, xuất huyết tiêu hóa, tuyến thượng thận hoặc khoang dưới nhện, thậm chí suy tim sung huyết, sốc tim, suy hô hấp nặng và suy đa tạng.
WHO khuyến cáo người dân tránh tiếp xúc nước lũ, đất ô nhiễm; nếu phải tiếp xúc, mặc đồ bảo hộ, che vết thương, bảo quản thực phẩm, diệt chuột, tiêm phòng gia súc và đến cơ sở y tế khi có triệu chứng nghi ngờ. Nguồn: Facebook World Health Organization Viet Nam - Tổ chức Y tế Thế giới Việt Nam
Tại Việt Nam, mặc dù bệnh hiếm khi thành dịch lớn, nguy cơ vẫn hiện hữu. Mùa mưa lũ khiến con người dễ tiếp xúc nước và đất nhiễm khuẩn, nhất là vùng trũng, đồng bằng, miền núi, nơi nuôi lợn. Theo thông tin từ Bộ Y tế Việt Nam, ngày 10/7/2025, bệnh viện Nhiệt đới Trung ương tiếp nhận ông N.V.Đ (54 tuổi, Lào Cai) nhập viện với tình trạng sốt cao, vàng da – vàng mắt, suy gan – suy thận cấp sau khi vết thương ở chân tiếp xúc với nước bẩn. Ông Đ. đã điều trị tích cực và cải thiện sức khỏe. Trước đó, bệnh viện Đa khoa tỉnh Hòa Bình cũng từng tiếp nhận một bệnh nhi sinh năm 2012 nhập viện khi sốt cao, mệt mỏi, đau bụng; ban đầu được chẩn đoán viêm phổi, thiếu máu, nhưng sau hội chẩn, bác sĩ nghi ngờ nhiễm xoắn khuẩn vàng da, điều trị đúng hướng, minh chứng cho mức độ nguy hiểm, sự cần thiết của chẩn đoán sớm.
Từ tình trạng trên, ngày 3/10, WHO và Bộ Y tế khuyến cáo người dân tránh tiếp xúc trực tiếp nước lũ hoặc đất ô nhiễm. Nếu phải tiếp xúc, cần mặc quần áo, ủng chống thấm, che kỹ vết thương. Việc bảo quản thực phẩm an toàn, diệt chuột, tiêm phòng xoắn khuẩn vàng da cho thú nuôi, gia súc là những biện pháp quan trọng nhằm hạn chế nguy cơ lây nhiễm. Khi xuất hiện triệu chứng nghi ngờ nhiễm bệnh, cần đến cơ sở y tế thăm khám, điều trị kịp thời, tránh biến chứng nguy hiểm.
Mùa mưa lũ là thời điểm nguy cơ mắc bệnh cao nhất trong năm. Việc nâng cao cảnh giác, thực hiện các biện pháp phòng ngừa, thăm khám kịp thời không chỉ bảo vệ sức khỏe bản thân mà còn bảo vệ cộng đồng. Bệnh xoắn khuẩn vàng da người dân đừng xem nhẹ; việc phòng ngừa và thăm khám kịp thời ngay từ hôm nay là vô cùng cần thiết để tránh những hậu quả nghiêm trọng có thể xảy ra.
Bao Thy