(TAP) - Cách trung tâm thành phố Huế khoảng 40km về phía Bắc, làng cổ Phước Tích nằm bên bờ sông Ô Lâu hiền hòa, thuộc thôn Phước Phú, xã Phong Hòa, huyện Phong Điền, tỉnh Thừa Thiên - Huế (cũ). Nơi đây là ngôi làng thứ hai tại Việt Nam được công nhận Di tích kiến trúc nghệ thuật cấp Quốc gia (năm 2009), lưu giữ gần như nguyên vẹn nét đẹp một làng quê Việt cổ.
Sự ra đời của làng cổ
Dẫn nội dung đăng tải bởi Cổng Thông tin du lịch Làng cổ Phước Tích, vào năm 1470, sau khi Vua Lê Thánh Tông (1460 - 1497) đánh thắng quân Chiêm Thành, hầu tước Hoàng Minh Hùng (quê Cảm Quyết, Quỳnh Lưu, Nghệ An cũ) cùng 11 vị tiền hiền thuộc dòng họ: Đoàn, Hồ, Lê Ngọc, Lê Trọng, Lương Thanh, Nguyễn Phước, Nguyễn Bá, Nguyễn Duy, Phan Công, Trương Công và Trần Ngọc; đã hưởng ứng lời chiêu mộ từ triều đình, vào vùng xứ Cồn Dương khai hoang lập ấp.
Để tưởng nhớ quê hương gốc, các vị khai canh đặt tên làng mới là Cảm Quyết, thuộc huyện Kim Trà, châu Hóa, thừa tuyên Thuận Hóa. Trải qua nhiều thời kỳ lịch sử, tên gọi làng nhiều lần thay đổi: thời chúa Nguyễn gọi là Phước Giang, như mong muốn vùng gần sông nước nhiều phúc lộc. Ðến thời Tây Sơn, tên Phúc Giang đổi thành Hoàng Giang, để nhớ đến dòng họ khai canh lập làng. Ðến đời vua Gia Long, làng đổi tên thành Phước Tích như mong muốn của người dân: tích lũy phúc đức cho con cháu. Cùng ước mong đó, nhiều thế hệ dân làng tiếp nối truyền thống ông cha lao động sáng tạo xây dựng làng quê tươi đẹp với nét văn hóa cổ kính, cảnh quan kiến trúc làng mang đậm triết lý phương Ðông, văn hóa làng nghề, dòng họ, thôn, xóm. Ngoài ra, làng còn được gọi thân thuộc là “Kẻ Đoộc”, gắn liền nghề làm gốm truyền thống.
Tên gọi làng Phước Tích hàm chứa mong muốn muôn đời của cha ông: Tích lũy phúc đức cho con cháu. Nguồn: Cổng Thông tin du lịch Làng cổ Phước Tích
Điểm tham quan nổi tiếng bên sông Ô Lâu
Phước Tích là một trong những ngôi làng cổ tiêu biểu của người Việt ở miền Trung, mang đậm nét đặc trưng ở cách quy hoạch và sinh hoạt. Trải qua hơn nửa thiên niên kỷ cùng bao biến cố lịch sử, thiên tai, làng vẫn giữ gần như nguyên vẹn vẻ đẹp yên bình làng quê Việt cổ, cây đa, bến nước, sân đình và con đường làng rợp bóng cây. Theo mô tả từ Ban Quản lý Kiến trúc nghệ thuật làng cổ Phước Tích, kiến trúc nơi đây mang nét riêng biệt so với nhiều ngôi làng phía Bắc: Ngôi nhà không bị bao quanh bởi tường gạch cao mà mở rộng, hòa mình vào thiên nhiên cùng dòng sông Ô Lâu hiền hòa, rặng tre, hàng chè tàu, cây cổ thụ lâu năm. Cấu trúc mở tạo nên không gian xanh liên hoàn, nơi mỗi ngôi nhà vườn trở thành một phần thuộc tổng thể hài hòa giữa con người - thiên nhiên.
Trải qua hơn nửa thiên niên kỷ cùng bao biến cố lịch sử, thiên tai, làng vẫn giữ gần như nguyên vẹn vẻ đẹp yên bình làng quê Việt cổ. Nguồn: Cổng Thông tin du lịch Làng cổ Phước Tích
Cấu trúc mở tạo nên không gian xanh liên hoàn, nơi mỗi ngôi nhà vườn trở thành một phần trong tổng thể giữa con người - thiên nhiên. Nguồn: Cổng Thông tin du lịch Làng cổ Phước Tích
Hiện nay, Phước Tích vẫn còn lưu giữ khối lượng lớn di sản văn hóa vật thể quý giá. Với tổng hơn 120 nóc nhà, có gần 30 ngôi nhà rường cổ ba gian hai chái, trong đó 10 ngôi được đánh giá lưu giữ giá trị đặc biệt, nhiều căn đã tồn tại hơn 100 năm, nằm liền kề nhau, chỉ ngăn cách bởi khu vườn xanh mướt. Ngoài ra, làng còn sở hữu hơn 10 nhà thờ họ bảo tồn theo kiến trúc nhà rường, cùng hệ thống công trình tín ngưỡng đa dạng như đình làng, chùa, miếu Cây Thị (miếu Bà), miếu Quảng Tế, miếu Liễu Hạnh, miếu Ngũ Hành, miếu Vua, miếu Cô Hồn, miếu Ông Cọp, miếu Đôi và Văn Thánh.
Một trong số những ngôi nhà rường cổ. Nguồn: Cổng Thông tin du lịch Làng cổ Phước Tích
Miếu Cây Thị (miếu Bà). Nguồn: Cổng Thông tin du lịch Làng cổ Phước Tích
Năm 2009, Bộ Văn hóa, Thể thao và Du lịch Việt Nam (VHTT&DL) chính thức công nhận làng cổ Phước Tích là Di tích kiến trúc nghệ thuật cấp Quốc gia. Kể từ đó, địa phương đã tập trung đầu tư cho công tác bảo tồn, trùng tu và khai thác du lịch. Đến nay, có 23 ngôi nhà rường cổ tu sửa, đưa vào phục vụ khách tham quan, 7 ngôi nhà khác đang trùng tu. Các di tích tín ngưỡng như miếu Cây Thị và 12 bến nước cũng được chỉnh trang, tôn tạo. Năm 2024, Bộ VHTT&DL tiếp tục gửi công văn thống nhất với UBND tỉnh Thừa Thiên Huế (cũ) về việc lập hồ sơ đề nghị xếp hạng làng cổ Phước Tích thành Di tích Quốc gia đặc biệt.
Hiện nay, làng cổ Phước Tích đang khai thác 12 dịch vụ du lịch trải nghiệm, bao gồm: tham quan nhà vườn, lưu trú homestay, trải nghiệm làm bánh, làm gốm, đạp xe, đi thuyền trên sông Ô Lâu, thả đèn hoa đăng cùng nhiều hoạt động tham quan khác. Toàn làng có 11 nhà vườn tham gia mô hình du lịch, trong đó 4 cơ sở cung cấp dịch vụ lưu trú homestay. Dẫn số liệu thống kê từ Bộ VHTT&DL, dịp Tết Nguyên đán 2024, làng cổ Phước Tích đã đón khoảng 1.870 lượt khách tham quan, mang về doanh thu du lịch đạt 135 triệu đồng, như một minh chứng sức hút bền bỉ ở ngôi làng 550 năm tuổi bên dòng Ô Lâu thơ mộng.
Làng cổ Phước Tích 550 năm tuổi bên dòng Ô Lâu thơ mộng. Nguồn: Cổng Thông tin du lịch Làng cổ Phước Tích
Phuong Khanh