(TAP) - Iran đang đối mặt trước nhiều áp lực sau khi Liên Hợp Quốc (UN) chính thức khôi phục lệnh trừng phạt liên quan đến chương trình hạt nhân gây tranh cãi của nước này. Những hạn chế bao gồm đóng băng tài sản ở nước ngoài, cấm giao dịch vũ khí và ngăn chặn hoạt động tên lửa đạn đạo.
Theo Bộ Ngoại giao Hoa Kỳ (Department of State, viết tắt: DOS) ngày 27/9, lệnh trừng phạt có hiệu lực từ 0 giờ sáng ngày 28/7 dựa trên việc Liên Hợp Quốc (United Nations, viết tắt: UN) xác định, Iran tiếp tục “vi phạm nghiêm trọng” các cam kết hạt nhân. Cụ thể, Hội đồng Bảo an Liên Hợp Quốc (UN Security Council) ngày 26/9 đã bỏ phiếu thông qua quyết định tái áp đặt hạn chế, bất chấp nỗ lực gia hạn nới lỏng trừng phạt của Trung Quốc và Nga. UN thông báo, việc tái áp đặt lệnh trừng phạt được thực hiện thông qua cơ chế “snapback” thuộc “Kế hoạch hành động toàn diện chung” (Joint Comprehensive Plan of Action, viết tắt: JCPOA) nằm trong khuôn khổ thỏa thuận hạt nhân giữa Iran và các cường quốc thế giới vào năm 2015. Cụ thể, cơ chế “snapback” (tự động tái áp đặt) - quy định trong Nghị quyết 2231 Hội đồng Bảo an, cho phép nếu Iran vi phạm cam kết theo JCPOA, các biện pháp trừng phạt cũ sẽ tự động khôi phục.
Hội đồng Bảo an Liên Hợp Quốc quyết định áp đặt lại lệnh trừng phạt liên quan đến chương trình hạt nhân của Iran. Nguồn: United Nations
Quyết định trên đặt ra thách thức lớn với chính quyền Tehran, giữa bối cảnh kinh tế nội địa nước này đang suy yếu nghiêm trọng. Truyền thông Hoa Kỳ (tờ NBC) ngày 28/9 ghi nhận thời điểm lệnh trừng phạt có hiệu lực, đồng Rial (tiền tệ Iran) rơi xuống mức thấp kỷ lục, khiến một số mặt hàng thiết yếu như thịt, gạo cũng trở nên đắt đỏ, ảnh hưởng nghiêm trọng đến sinh hoạt hằng ngày.
Câu lạc bộ Nhà báo trẻ (Young Journalists Club) ngày 27/9 dẫn lời một số nhà lập pháp phía chính quyền Tehran cho biết, Quốc hội Iran đang xem xét khả năng rút khỏi Hiệp ước Không phổ biến vũ khí hạt nhân (Non-Proliferation Treaty, viết tắt: NPT) như một biện pháp phản ứng. Cần biết rằng, chính NPT mới là nền tảng cơ bản, riêng JCPOA chỉ được xem như lớp bảo vệ bổ sung, giúp kiểm soát chương trình hạt nhân Iran.
Quốc hội Iran đang xem xét khả năng rút khỏi Hiệp ước Không phổ biến vũ khí hạt nhân như một biện pháp phản ứng trước quyết định từ Liên Hợp Quốc. Nguồn: Young Journalists Club
AP ngày 29/9 trích dẫn một báo cáo do hãng thông tấn nhà nước Iran (IRNA) chia sẻ, thời gian tới, đại diện Quốc hội Iran - ông Ismail Kowsari sẽ thảo luận và quyết định có nên phản ứng trước lệnh trừng phạt từ UN hay không. Ngoài ra, Chủ tịch Quốc hội Mohammad Bagher Qalibaf cũng cảnh báo, những quốc gia tuân theo lệnh trừng phạt có nguy cơ phải đối mặt với phản ứng nghiêm khắc của Tehran.
DOS ngày 26/9 thông tin, ba quốc gia châu Âu - Pháp, Đức, Vương quốc Anh đã kích hoạt cơ chế trừng phạt trước quyết định của UN 30 ngày (từ 28/8) vì Iran không tuân thủ việc giám sát hạt nhân, làm gián đoạn các cuộc đàm phán với Hoa Kỳ. Những nước này nêu rõ, chính quyền Tehran chưa cho phép Cơ quan Năng lượng Nguyên tử Quốc tế (International Atomic Energy Agency) tiếp cận lại các cơ sở hạt nhân, đồng thời không cung cấp báo cáo về kho dự trữ uranium hiện tại. DOS dẫn lời Ngoại trưởng Marco Rubio bày tỏ sự ủng hộ đối với hành động trên, đánh giá ngoại giao sẽ là lựa chọn khả thi nếu Iran muốn tránh lệnh trừng phạt. Tuy nhiên, ông Rubio khẳng định, điều đó chỉ xảy ra nếu Tehran thực sự chấp nhận đối thoại trực tiếp.
Hoa Kỳ ủng hộ động thái trừng phạt Iran, nói chỉ có ngoại giao mới có thể giúp chính quyền Tehran tránh những thiệt hại về kinh tế. Nguồn: Department of State
Kane Nguyen