(TAP) - Tòa án Thương mại Quốc tế Hoa Kỳ quyết định tạm hoãn lệnh cấm nhập khẩu ghẹ từ Việt Nam và một số quốc gia châu Á. Việt Nam có 60 ngày để bổ sung dữ liệu về bycatch (sản phẩm đánh bắt không chủ ý/ngoài mục tiêu), biện pháp giám sát, kế hoạch bảo tồn nhằm duy trì quyền tiếp cận thị trường Mỹ từ năm 2026.
Hoa Kỳ tạm hoãn lệnh cấm ghẹ từ Việt Nam, mở ra tín hiệu lạc quan cho thủy sản. Nguồn: vasep.com.vn
Theo thông tin đầu tháng 11 từ Hiệp hội Chế biến và Xuất khẩu thủy sản Việt Nam (VASEP), trước đó, ngày 11/10/2025, NFI và các bên liên quan khởi kiện NOAA/NMFS vi phạm thủ tục hành chính khi từ chối công nhận tương đương đối với 240 nghề cá 46 quốc gia, bao gồm cả hoạt động khai thác ghẹ (swimming crab) của Việt Nam (Fishery ID 2988). Lệnh cấm nhập khẩu dự kiến có hiệu lực từ ngày 1/1/2026. Tuy nhiên, sau quá trình thương lượng, Bộ Tư pháp Mỹ và phía nguyên đơn đạt thỏa thuận và trình lên tòa. Thỏa thuận nêu rằng lệnh cấm nhập khẩu ghẹ từ Việt Nam cùng ba quốc gia châu Á tạm thời chưa áp dụng. Đến ngày 31/10/2025, Tòa án Thương mại Quốc tế Mỹ (U.S. Court of International Trade) ban hành quyết định đình chỉ vụ kiện giữa Viện Thủy sản Quốc gia Mỹ (NFI), Hiệp hội Nhà hàng Quốc gia Mỹ (NRA), một số doanh nghiệp thủy sản Mỹ đối với Chính phủ Hoa Kỳ, liên quan đến việc thực thi Đạo luật Bảo vệ Động vật Có vú Biển (MMPA).
Hoa Kỳ đã ban hành quyết định tạm thời hoãn thi hành lệnh cấm nhập khẩu đối với sản phẩm ghẹ khai thác từ các ngư trường sau:
-
Việt Nam: Fishery ID 2988 - hình thức khai thác: lưới rê, lưới vây
-
Philippines: Fishery ID 2129, 2130 - hình thức khai thác: bẫy, lưới rê, lưới vây
-
Indonesia: Fishery ID 12391 - hình thức khai thác: lưới rê, lưới vây
-
Sri Lanka: Fishery ID 2705 - hình thức khai thác: lưới cua, lưới rê, lưới vây
Việc hoãn hiệu lực kéo dài cho tới khi Cơ quan Quản lý Khí quyển, Đại dương Quốc gia Mỹ (NOAA/NMFS) hoàn tất đánh giá lại tính “tương đương” trong công tác bảo vệ động vật có vú biển giữa những quốc gia xuất khẩu, Mỹ. Các quốc gia bị từ chối có tối thiểu 60 ngày bổ sung dữ liệu và tài liệu chứng minh; NOAA/NMFS trực tiếp tham vấn cơ quan thủy sản của từng nước và hướng dẫn hồ sơ cần nộp; sau đó, trong vòng 120 ngày, cơ quan này phải đưa ra quyết định mới và công bố công khai.
Tuy nhiên, đây chưa phải kết luận cuối cùng, mà chỉ đánh dấu khởi đầu của một chặng nước rút. Thời hạn bổ sung thông tin tính từ 60 ngày sau khi Chính phủ Hoa Kỳ chấm dứt tình trạng đóng cửa ngân sách (shutdown). Như vậy, hạn chót để các quốc gia bị từ chối bổ sung thông tin có thể rơi vào đầu tháng 1/2026. Việt Nam cần cung cấp số liệu về sinh vật có vú, đặc biệt là cá heo Irrawaddy, mắc lưới ngoài chủ đích (bycatch) theo nghề và loại ngư cụ, dữ liệu về trường hợp mắc cạn (strandings), biện pháp giám sát, kế hoạch bảo tồn, kèm cơ chế thực thi và nguồn lực tài chính đảm bảo triển khai. Hồ sơ phải được chuẩn bị bằng tiếng Anh và gửi đến địa chỉ email của NOAA: [email protected].
Việc tạm hoãn lệnh cấm là tín hiệu tích cực, giúp ngành ghẹ Việt Nam duy trì thị trường xuất khẩu quan trọng giai đoạn chuyển tiếp. Dù vậy, cơ hội này rất mong manh nếu dữ liệu chưa đủ sức thuyết phục. Thị trường quốc tế không chỉ đánh giá sản lượng hay chất lượng sản phẩm mà còn quan tâm đến trách nhiệm. Ngoài ra, Tòa án bác vụ kiện theo hình thức “bác đơn mà không tước quyền khởi kiện lại” (dismissed without prejudice). Điều đó đồng nghĩa: nếu kết quả sắp tới chưa thuyết phục, vụ kiện hoàn toàn có khả năng được “kích hoạt” một lần nữa.
Những tài liệu Việt Nam gửi đi trong 60 ngày sau sẽ là căn cứ để Hoa Kỳ quyết định việc duy trì hay dừng nhập khẩu ghẹ trong thời gian tới.
60 ngày chuẩn bị dữ liệu bảo tồn sinh vật biển, đặc biệt cá heo Irrawaddy, là điều kiện để Việt Nam giữ quyền xuất khẩu ghẹ vào Mỹ. Nguồn: vasep.com.vn
Bao Chau