(TAP) - Ngày 3/8 vừa qua, Tạp chí y khoa The Lancet (Anh) đã đưa ra nghiên cứu “Đếm ngược về sức khỏe và nhựa” (Countdown on health and plastics), cho biết ô nhiễm nhựa đang trở thành mối nguy đáng báo động với sức khỏe con người. Tài liệu được công bố trước thềm vòng đàm phán thứ 6 của Liên Hợp Quốc để hoàn tất Hiệp ước nhựa toàn cầu.
Theo bảng báo cáo, nhóm chuyên gia y tế do Giáo sư Philip Landrigan dẫn đầu ghi nhận nhựa đang âm thầm đe dọa sức khỏe con người từ giai đoạn trước khi sinh. Nhóm chuyên gia khẳng định chất độc từ nhựa gây ra nhiều loại bệnh nguy hiểm: Tim mạch, đột quỵ, ung thư ở người trưởng thành. Báo cáo xác định trẻ em, trẻ sơ sinh là nhóm dễ bị tổn thương nhất bởi chất độc hại từ nhựa có thể ảnh hưởng đến khả năng sinh sản, phát triển trí tuệ, điều hòa huyết áp, chuyển hóa chất béo hay rối loạn phát triển. Chính vì thế, The Lancet nhấn mạnh ô nhiễm nhựa như “mối nguy nghiêm trọng, ngày càng gia tăng, chưa được nhìn nhận thức đầy đủ đối với sức khỏe con người và hành tinh”.
The Lancet nhấn mạnh ô nhiễm nhựa như “mối nguy nghiêm trọng, ngày càng gia tăng, chưa được nhìn nhận thức đầy đủ đối với sức khỏe con người và hành tinh”. Nguồn: The Lancet
Một phần nguyên nhân khiến nhựa trở thành mối nguy hiểm đến từ các hóa chất độc hại sử dụng phổ biến khi sản xuất nhựa, bao gồm PBDE, BPA, DEHP. Trong đó, Bisphenol A (BPA) có liên quan đến hơn 237.000 ca tử vong vì bệnh tim thiếu máu cục bộ, 194.000 ca tử vong do đột quỵ trên toàn cầu mỗi năm. Những con số này chỉ phản ánh phần nhỏ tác động thực sự bởi việc đo lường, giám sát sức khỏe liên quan đến nhựa vẫn hạn chế ở nhiều quốc gia.
Bisphenol A (BPA) có trong nhựa liên quan đến hơn 237.000 ca tử vong do bệnh tim thiếu máu cục bộ, 194.000 ca tử vong do đột quỵ trên toàn cầu mỗi năm. Ảnh minh họa
Ô nhiễm nhựa còn tạo ra gánh nặng kinh tế khổng lồ. Theo nghiên cứu, thiệt hại kinh tế gây nên vì vấn đề sức khỏe liên quan đến nhựa lên tới khoảng 1.500 tỷ USD mỗi năm, chỉ tính tại 38 quốc gia chiếm khoảng 1/3 dân số thế giới. Chi phí đó bao gồm chăm sóc y tế, mất năng suất lao động, cũng như nhiều chi phí xã hội khác. Đáng chú ý, ảnh hưởng từ ô nhiễm nhựa không phân bổ đồng đều mà chủ yếu rơi vào cộng đồng thu nhập thấp, nơi người dân dễ bị tổn thương, ít khả năng tiếp cận dịch vụ y tế chất lượng.
Dẫn chứng cho tình trạng ô nhiễm hiện nay bắt nguồn từ sự gia tăng chóng mặt của sản xuất cùng tiêu dùng nhựa, nghiên cứu cho biết, năm 1950, tổng lượng nhựa sản xuất toàn cầu mới ở mức 2 triệu tấn; tăng vọt lên 475 triệu tấn năm 2022, dự báo đạt 1,2 tỷ tấn vào năm 2060 nếu không có biện pháp kiểm soát. Tuy nhiên, khi lượng tiêu thụ tăng mạnh thì tỷ lệ tái chế lại chưa đến 10%.
Ước tính có khoảng 8 tỷ tấn nhựa đang tồn tại dưới dạng rác thải trên toàn cầu với 43% bị chôn lấp, 22% xử lý kém, phần còn lại dễ dàng trôi nổi trong môi trường, đặc biệt ở đại dương. Ngoài ra, nguyên nhân gây phát thải khí nhà kính còn đến từ quy trình sản xuất, xử lý nhựa, chiếm khoảng 3,3% tổng lượng khí thải toàn cầu, góp phần làm biến đổi khí hậu.
Dù tình hình nghiêm trọng, các chuyên gia vẫn lạc quan rằng tác động tiêu cực từ nhựa sẽ giảm thiểu đáng kể nếu có chính sách đúng đắn, tương tự như những biện pháp đã từng áp dụng thành công cho ô nhiễm không khí hay nhiễm độc chì. Báo cáo từ The Lancet nhấn mạnh vai trò luật pháp, chính sách y tế, yêu cầu giám sát minh bạch, triển khai hiệu quả, xây dựng nguồn lực tài chính ổn định để thực hiện.
Dù tình hình nghiêm trọng, các chuyên gia vẫn lạc quan rằng tác động tiêu cực từ nhựa có thể giảm thiểu đáng kể nếu có chính sách đúng đắn. Nguồn: United Nations
Một bước đi quan trọng trong nỗ lực toàn cầu là việc 179 quốc gia tham gia vào tiến trình xây dựng Hiệp ước Nhựa Toàn cầu do Liên Hợp Quốc dẫn dắt. Kể từ năm 2022, nhiều cuộc đàm phán nhằm tạo ra thỏa thuận mang tính ràng buộc pháp lý về ô nhiễm nhựa được tổ chức. Cuộc đàm phán gần đây nhất diễn ra tại Busan (Hàn Quốc) vào tháng 11/2024. Tuy nhiên, cuộc đàm phán không thành công do mâu thuẫn giữa nhóm quốc gia sở hữu ngành công nghiệp nhiên liệu hóa thạch lớn như Saudi Arabia, Trung Quốc, Nga, Iran. Tuy vậy, sự cố gắng giảm thiểu các vấn đề sức khỏe do nhựa gây ra vẫn tiếp tục.
Từ ngày 5 - 14/8/2025, vòng đàm phán thứ 5 giai đoạn hiện tổ chức tại Geneva (Thụy Sĩ), cùng sự tham gia của 179 quốc gia, với kỳ vọng có thể hoàn tất Hiệp ước nhựa toàn cầu.
Van Thy