(TAP) - Ngày 16/6/2025, Quốc hội Việt Nam đã chính thức thông qua Luật số 72/2025/QH15 Tổ chức chính quyền địa phương (sửa đổi). Luật quy định mô hình tổ chức hành chính 2 cấp gồm tỉnh và xã, 13 đặc khu mới của Việt Nam sau ngày 01/7/2025.
Theo Luật sửa đổi, 13 đặc khu hành chính là các huyện đảo, thành phố đảo chuyển thành đơn vị hành chính cấp xã mới trực thuộc tỉnh thay cho mô hình 3 cấp truyền thống gồm tỉnh, huyện, xã. 13 đặc khu ra đời nhằm tối ưu hóa mô hình quản lý hành chính ở các vùng biển đảo, nơi có vị trí địa chính trị - kinh tế quan trọng, tạo điều kiện thuận lợi phát triển kinh tế, an ninh quốc phòng và bảo vệ môi trường biển. Từ đó, Việt Nam sẽ nâng cao năng lực quản lý, thúc đẩy kinh tế biển một cách bền vững, đồng thời giữ vững chủ quyền thiêng liêng trên biển Đông. Danh sách 13 đặc khu hành chính trực thuộc cấp tỉnh ở Việt Nam gồm:
1. Cô Tô (đặc khu trực thuộc tỉnh Quảng Ninh): Diện tích 47km² với mức dân số 6.700 người (2023)
Cô Tô tập hợp hơn 50 đảo lớn nhỏ, là nơi sinh sống của cộng đồng đa dạng cùng 7 dân tộc: Kinh, Tày, Nùng, Dao, Sán Dìu, Sán Chỉ, Hoa. Nằm ở vị trí tiền tiêu trên vịnh Bắc Bộ, Cô Tô vừa giữ vai trò chiến lược trong bảo vệ vùng biển Đông Bắc, vừa giữ vị trí trung tâm định hướng phát triển kinh tế biển bền vững. Những năm gần đây, huyện tập trung chuyển dịch cơ cấu kinh tế sang các ngành dịch vụ, du lịch. Song song đó, ngành thủy sản vẫn giữ vị trí then chốt qua các mô hình nuôi trồng ven đảo kết hợp dịch vụ hậu cần nghề cá. Cơ sở hạ tầng tiếp tục được nâng cấp, bao gồm điện lưới, giao thông, trạm y tế, hệ thống cấp nước, tạo nền tảng ổn định cho đời sống cư dân, thu hút đầu tư dài hạn.
Nằm ở vị trí tiền tiêu trên vịnh Bắc Bộ, Cô Tô (Quảng Ninh) giữ vai trò chiến lược trong bảo vệ vùng biển Đông Bắc.
2. Vân Đồn (đặc khu trực thuộc tỉnh Quảng Ninh): Diện tích 582km² với mức dân số khoảng 60.000 người (2023)
Vân Đồn sở hữu hơn 600 đảo lớn nhỏ trải dài trên vùng biển Đông Bắc, định hướng phát triển thành đô thị đảo sinh thái, tích hợp giữa tăng trưởng kinh tế, bảo tồn tài nguyên, ứng dụng công nghệ cao. Kinh tế địa phương vận hành trên các trụ cột chính: Du lịch nghỉ dưỡng, nuôi trồng thủy sản công nghệ cao, logistics, dịch vụ hàng hải. Vân Đồn cũng là điểm sáng về hạ tầng khi sở hữu sân bay quốc tế, đường cao tốc kết nối vùng kinh tế phía Bắc và cảng nước sâu đang từng bước hình thành.
3. Cát Hải (đặc khu trực thuộc Thành phố Hải Phòng): Diện tích 345km² với mức dân số 31.996 người (2019)
Huyện đảo Cát Hải bao gồm 366 đảo lớn nhỏ, giữ vai trò kết nối trong chuỗi logistics quốc tế qua cảng nước sâu Lạch Huyện. Địa phương nổi bật với khu kinh tế Đình Vũ - Cát Hải, khu vực công nghiệp - dịch vụ cảng biển hiện đại, tập trung nhiều nhà máy sản xuất, kho bãi, trung tâm vận tải quốc tế. Ngoài ra, du lịch đảo phát triển mạnh với quần đảo Cát Bà, khu dự trữ sinh quyển được UNESCO công nhận, thu hút hàng triệu lượt khách mỗi năm nhờ cảnh quan thiên nhiên đa dạng cùng hệ sinh thái biển - rừng đặc sắc. Bên cạnh công nghiệp và du lịch, Cát Hải còn có lợi thế nuôi trồng, chế biến hải sản giá trị cao, đóng góp ổn định cho kinh tế địa phương. Các ngành nghề truyền thống gắn liền biển vẫn duy trì song song quá trình hiện đại hóa cơ sở hạ tầng, dịch vụ logistics biển.
4. Bạch Long Vĩ (đặc khu trực thuộc tỉnh Hải Phòng): Diện tích 3,05km² với mức dân số 439 người (2024)
Nằm giữa vịnh Bắc Bộ, với vị trí chiến lược giữa tuyến hàng hải, đảo Bạch Long Vĩ giữ vai trò thiết yếu trong bảo vệ chủ quyền biển đảo, phát triển kinh tế biển, phục vụ nghiên cứu khoa học về đại dương. Nguồn lợi thủy sản quanh đảo rất dồi dào, đặc biệt thích hợp cho đánh bắt xa bờ và nuôi trồng thủy sản biển. Hiện địa phương đang phát triển các dịch vụ hậu cần nghề cá, khuyến khích áp dụng mô hình nuôi cá giò, cá chim, rong biển theo hướng thân thiện với môi trường. Đảo còn là điểm đặt trạm quan trắc khí tượng, phục vụ theo dõi biến đổi khí hậu, nghiên cứu hệ sinh thái biển khu vực Bắc Bộ.
5. Cồn Cỏ (đặc khu trực thuộc tỉnh Quảng Trị): Diện tích 2,29km² với mức dân số 439 người (2024)
Đảo Cồn Cỏ đóng vai trò trọng yếu trong bảo vệ vùng biển gần bờ và phát triển kinh tế biển khu vực. Kinh tế địa phương chủ yếu dựa vào đánh bắt hải sản, khai thác sinh vật rạn san hô, cung ứng dịch vụ hậu cần nghề cá. Nhiều năm trở lại đây, Cồn Cỏ được quy hoạch theo hướng trở thành điểm đến du lịch sinh thái - lịch sử, kết hợp bảo tồn đa dạng sinh học biển, phát huy giá trị truyền thống cách mạng. Hệ sinh thái quanh đảo được đánh giá cao với nhiều loài sinh vật biển đặc hữu, môi trường tự nhiên thích hợp cho nghiên cứu, giáo dục, bảo tồn.
Cồn Cỏ (Quảng Trị) được quy hoạch theo hướng trở thành điểm đến du lịch sinh thái - lịch sử. Nguồn: Cổng Thông tin điện tử tỉnh Quảng Trị.
6. Lý Sơn (đặc khu trực thuộc tỉnh Quảng Ngãi): Diện tích 10,39km² với mức dân số 22.174 người (2019)
Lý Sơn bao gồm hai đảo lớn nhỏ, được biết đến rộng rãi nhờ vào nghề trồng tỏi - hành trên đất núi lửa, tạo nên thương hiệu tỏi Lý Sơn đặc sản. Ngoài nông nghiệp, người dân còn sống dựa vào đánh bắt ven bờ, nuôi trồng thủy sản, hình thành nền kinh tế biển quy mô hộ gia đình. Trong vài năm trở lại đây, Lý Sơn nổi lên trở thành điểm đến du lịch biển đảo hấp dẫn nhờ địa hình núi lửa độc đáo, bãi biển hoang sơ và những dấu tích văn hóa Sa Huỳnh - Champa còn hiện diện rõ nét. Huyện đảo cũng là nơi gìn giữ nhiều di tích lịch sử gắn với hải đội Hoàng Sa, đội quân nhân dân từng vượt biển bảo vệ chủ quyền từ hàng trăm năm trước.
7. Hoàng Sa (đặc khu trực thuộc Thành phố Đà Nẵng): Diện tích 305km²
Hoàng Sa không chỉ có vị trí địa lý quan trọng trên tuyến hàng hải quốc tế mà còn sở hữu tiềm năng lớn về tài nguyên biển như dầu khí, nguồn lợi thủy sản, hệ sinh thái san hô, năng lượng gió ngoài khơi. Các hoạt động bảo tồn lịch sử, giáo dục cộng đồng và truyền thông về Hoàng Sa vẫn được duy trì thường xuyên, góp phần khẳng định chủ quyền quốc gia. Huyện đảo một mặt mang giá trị kinh tế, một mặt là biểu tượng tinh thần gắn chặt với lịch sử hàng hải, văn hóa biển, ý chí bảo vệ lãnh thổ của dân tộc Việt Nam.
8. Trường Sa (đặc khu trực thuộc tỉnh Khánh Hòa): Diện tích 500km²
Dù đối mặt với điều kiện tự nhiên khắc nghiệt hay khoảng cách lớn từ đất liền, quần đảo Trường Sa vẫn từng bước đầu tư xây dựng về hạ tầng dân sinh và quốc phòng. Nơi đây hiện có hệ thống nhà ở, bệnh xá, trường học, trạm thông tin, các công trình hỗ trợ lực lượng thực thi nhiệm vụ lâu dài trên biển. Hoạt động kinh tế chủ yếu tại đây bao gồm khai thác hải sản, dịch vụ hậu cần nghề cá, thử nghiệm năng lượng tái tạo. Cùng tiềm năng dài hạn về dầu khí, nghiên cứu biển sâu, sự hiện diện ổn định của cư dân, lực lượng chức năng tại đây là minh chứng cho cam kết phát triển bền vững gắn liền bảo vệ chủ quyền trên vùng biển trọng yếu của quốc gia.
9. Phú Quý (đặc khu trực thuộc tỉnh Bình Thuận): Diện tích 18km² với mức dân số 29.000 người (2023)
Phú Quý bao gồm 12 đảo lớn nhỏ nằm cách đất liền khoảng 120km về phía Đông Nam Thành phố Phan Thiết. Kinh tế địa phương chủ yếu dựa vào nghề đánh bắt hải sản, nuôi trồng thủy sản bằng lồng bè, chế biến hải sản khô. Các sản phẩm mực một nắng, cá khô, nước mắm Phú Quý dần có chỗ đứng trên thị trường nội địa và từng bước mở rộng ra nước ngoài. Nghề biển không chỉ đóng vai trò mang lại nguồn sống chính mà còn là nền tảng văn hoá truyền thống đặc sắc của người dân đảo.
Thời gian gần đây, lượng khách du lịch đến Phú Quý tăng đáng kể, kéo theo nhiều cơ sở lưu trú, dịch vụ ăn uống, các tour khám phá đảo phát triển bài bản. Song song cùng du lịch, chính quyền địa phương cũng chú trọng phát triển hạ tầng kỹ thuật như cảng cá, đường ven đảo, hệ thống điện gió, các dự án cải thiện môi trường, bảo tồn hệ sinh thái biển. Định hướng đưa Phú Quý trở thành vùng đảo kiểu mẫu về phát triển kinh tế biển gắn với bảo vệ tài nguyên, giữ gìn cảnh quan, nâng cao chất lượng cuộc sống cộng đồng dân cư.
Ngành điện gió Phú Quý (Bình Thuận) đang được tập trung đầu tư. Nguồn: Cổng Thông tin điện tử tỉnh Bình Thuận
10. Côn Đảo (đặc khu trực thuộc TP. HCM): Diện tích 75,79km² với mức dân số 13.112 người (2023)
Hội tụ ba giá trị nổi bật: thiên nhiên hoang sơ, bề dày lịch sử và tiềm năng phát triển kinh tế xanh, Côn Đảo trở thành điểm đến hấp dẫn không chỉ với du khách yêu thích du lịch tâm linh mà còn với những ai quan tâm đến giáo dục và bảo tồn. Theo Cổng Thông tin điện tử Du lịch Côn Đảo, chỉ trong 6 tháng đầu năm 2025, hòn đảo đã đón 396.360 lượt khách, trong đó có 14.770 khách quốc tế. Ngoài ra, Khu bảo tồn biển Côn Đảo hiện được ghi nhận là nơi có mức độ đa dạng sinh học cao bậc nhất Đông Nam Á, nổi bật với hệ sinh thái rạn san hô, thảm cỏ biển và nhiều loài sinh vật quý hiếm.
11. Phú Quốc (đặc khu trực thuộc tỉnh An Giang): Diện tích (bao gồm xã Thổ Châu) 598,27km² với mức dân số 294.419 người (2023)
Đây là đặc khu có quy mô lớn nhất với mục tiêu trở thành trung tâm du lịch hàng đầu khu vực Tây Nam Bộ. Như TAPNews từng đưa tin, tính đến tháng 5/2025, Phú Quốc đã đón hơn 4,5 triệu lượt khách tham quan - tăng 33,3% so cùng kỳ năm trước; lượng khách quốc tế đạt gần 900.000 lượt, tăng tới 76,7%. Các nghề truyền thống như chế biến nước mắm, nuôi cấy ngọc trai hay lễ hội Cầu Ngư giữ vai trò quan trọng trong việc thu hút du khách du lịch văn hóa. Sự đổi mới hành chính được kỳ vọng sẽ đẩy mạnh đầu tư vào cảng biển, đường bay quốc tế, các lĩnh vực dịch vụ cao cấp nhằm phát triển kinh tế địa phương.
Vùng biển đảo Phú Quốc (An Giang). Nguồn: Cổng Thông tin điện tử tỉnh Kiên Giang
12. Kiên Hải (đặc khu trực thuộc tỉnh An Giang): Diện tích khoảng 28km² với mức dân số hơn 17.000 người (2023)
Kiên Hải gồm 23 hòn đảo du lịch hoang sơ, có tiềm năng phát triển du lịch sinh thái, du lịch cộng đồng bền vững. Kinh tế địa phương hiện tập trung vào ngành thủy sản như khai thác, nuôi trồng các loài như cá bóp, cá mú, nhum biển, những loại có giá trị thương phẩm cao, có tiềm năng xuất khẩu. Ngoài ra, hệ thống cơ sở hạ tầng của Kiên Hải được đầu tư đồng bộ: Điện lưới quốc gia đã kéo ra đảo chính; các cầu cảng cải tạo để phục vụ cả du lịch lẫn vận tải đường thủy; trường học, trạm y tế dần nâng cấp, đáp ứng yêu cầu dân sinh ngày càng tăng; hướng đến mục tiêu xây dựng Kiên Hải thành vùng đảo xanh, một không gian sống hài hòa giữa thiên nhiên, con người, phát triển kinh tế biển hiện đại.
Kiên Hải (An Giang) có tiềm năng phát triển du lịch cộng đồng và du lịch bền vững
13. Thổ Châu (đặc khu trực thuộc An Giang): Diện tích 13,98km² với mức dân số 1.829 người (2023)
Thổ Châu cách trung tâm TP. Phú Quốc hơn 100 km, gần vùng biển tiếp giáp Campuchia, giữ vai trò trọng yếu về quốc phòng - an ninh trên biển. Đời sống kinh tế của người dân Thổ Châu vẫn gắn chặt cùng nghề đánh bắt, khai thác hải sản kết hợp các mô hình nuôi cá lồng, đánh bắt gần bờ. Một số hộ gia đình cũng tận dụng diện tích nhỏ canh tác rau màu, chăn nuôi tự túc, tạo sinh kế ổn định dù điều kiện địa lý biệt lập. Những năm gần đây, Thổ Châu nhận được sự quan tâm đầu tư về hệ thống hạ tầng thiết yếu như điện qua cáp ngầm, hệ thống nước sạch, trạm y tế, trường học cấp cơ sở, các trạm phát sóng phục vụ liên lạc hàng hải.
Phương Anh